Research Article
BibTex RIS Cite

Bitlis Eren Üniversitesinde Öğrenim Gören Öğrencilerin Gıda Hijyeni ve Kişisel Hijyen Hakkındaki Bilgi Düzeyleri

Year 2022, Volume: 2 Issue: 2, 150 - 170, 31.12.2022

Ronay Erbudak Hakan Sancak

Abstract

Bu araştırmada Bitlis Eren Üniversitesindeki öğrencilerin gıda hijyeni ve kişisel hijyen hakkındaki bilgi düzeylerinin özgün olarak hazırlanan anket formuyla belirlenmesi amaçlanmıştır. Bunun için Bitlis Eren Üniversitesi Etik İlkeleri ve Etik Kurulundan izin alınmış (03.01.2022, 21/14-5) ve araştırma kişisel onamları alınan 18 yaş ve üzerindeki 470 öğrenciyle (248 kız, 222 erkek) gerçekleştirilmiştir. Öğrencilerin en çok gıdaları hazırlarken veya yemekten önce ellerini yıkamaya (%95,53), gıda satın aldıkları mekânın hijyen koşullarına (%93,61), bu mekânlarda çalışan personellerin koruyucu donanımlar kullanmalarına (%92,98), gıda ürünlerinin ambalâjlı olmasına (%91,92) ve gıdaların işlenmesi sırasında takıların çıkarılmasına (%91,07) dikkat ettikleri görülmüştür. Bulgular SPSS (23.0) programında değerlendirilmiş ve istatistiksel olarak öğrencilerin cinsiyet, eğitim gördükleri alan, gıda eğitimi alma durumları ve hijyen/sanitasyon kavramlarını bilmeleri ile gıda hijyeni ve kişisel hijyen uygulamaları arasında önemli ilişkiler (p<0,05, p<0,01) belirlenmiştir. Sonuç olarak; bu araştırmaya katılan bazı öğrencilerin gıda hijyeni ve kişisel hijyen konularında daha bilinçli oldukları, ancak bazı öğrencilerin de bilgi eksikliğinden kaynaklanan yanlış davranışlar sergiledikleri görülmüştür. Bundan dolayı; yetkili kurumlar insanların kalabalık olduğu yerlerdeki sesli/görsel yayınları, özelikle de üniversiteler bilgilendirme ve özendirmeye yönelik eğitim faaliyetlerini (seminer, konferans) yaygınlaştırmalıdır. Ayrıca, bütün üniversitelerin seçmeli ders havuzunda gıda hijyeni veya benzeri derslerin yer alması değerlendirilmelidir. Böylelikle toplumdaki bilinç ve güven duygusu üst seviyelere çıkarılabilir ve toplumdaki her paydaş yeteri kadar bilinçlenerek hijyen konusunda üstüne düşen görev ve sorumlulukları eksiksiz olarak yerine getirdiğinde de, halk sağlığı açısından oluşabilecek riskler azaltılabilir ve güvenli gıdalara ulaşılabilir.

Keywords

Bitlis Gıda hijyeni Kişisel hijyen Üniversite öğrencileri

References

  • Açıkalın, B. (2019). Üniversite Öğrencilerinin Gıda Güvenliğine Yönelik Bilgi Tutum ve Davranışları. Yüksek Lisans Tezi, Biruni Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
  • Aktaş, A., Özdemir, B. (2012). Otel İşlemelerinde Mutfak Yönetimi. Detay Yayıncılık. Ankara.
  • Alpuğuz, G., Erkoç, F., Mutluer, B., Selvi, M. (2009). Gençlerin (14-24 yaş) gıda hijyeni ve ambalajlı gıdaların tüketimi konusundaki bilgi ve davranışlarının incelenmesi. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 66 (3): 107-115.
  • Artık, N., Poyrazoğlu, E.S., Konar, N. (2021). Türk Gıda Mevzuatı ve Denetimi. 313-324, İçinden Her Yönüyle Gıda. Üçüncü Baskı (Eds: Durlu Özkaya, F., Coşansu Akdemir, S., Ayhan, K.). Sidaş Medya, İzmir.
  • Artık, N., Şanlıer, N., Sezgin, A. (2017). Gıda Güvenliği ve Gıda Mevzuatı. Detay Yayıncılık. Ankara.
  • Assefa, T., Tasew, H., Wondafrash, B., Beker, J. (2015). Assessment of bacterial hand contamination and associated factors among food handlers working in the student cafeterias of Jimma University Main Campus, Jimma, South West Ethiopia. Journal of Community Medicine & Health Education, 5 (2): 1-8.
  • Avşar, İ.O. (2019). Üniversite Öğrencilerinin Besin Güvenliğine İlişkin Bilgi Tutum ve Davranışlarının Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
  • Ayhan, K. (2000). Gıdalarda Bulunan Mikroorganizmalar. 37-80, İçinden Gıda Mikrobiyolojisi ve Uygulamaları. Genişletilmiş İkinci Baskı (Eds: Akçelik, M., Ayhan, K., Çakır, İ., Doğan, H.B., Gürgün, V., Halkman, A.K., Kaleli, D., Kuleaşan, H., Özkaya, B.F., Tunail, N., Tükel, Ç.). Sim Matbaacılık, Ankara.
  • Baş, M. (2004). Besin Hijyeni Güvenliği ve HACCP. Sim Matbaacılık. Ankara.
  • Baş, M., Ersun, A.Ş., Kıvanç, G. (2006). The evaluation of food hygiene knowledge, attitudes, and practices of food handlers’ in food businesses in Turkey. Food Control, 17 (4): 317-322.
  • Bamidele, J.O., Adebimpe, W.O., Oladele, E.A., Adeoye, O.A. (2015). Hygiene practices among workers in local eateries of Orolu Community in South Western Nigeria. Annals of Medical & Health Sciences Research, 5 (4): 235-240.
  • Baysal, A. (1995). Genel Beslenme. Hatipoğlu Yayınları. Ankara.
  • Bilici, S. (2008). Toplu Beslenme Sistemleri Çalışanları için Hijyen El Kitabı. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
  • Bilici, S., Uyar, F., Beyhan, Y., Sağlam, F. (2008). Besin Güvenliği. Klasmat Matbaacılık. Ankara.
  • Bulduk, S., Bulduk, E.Ö. (2018). Gıda ve Personel Hijyeni. Detay Yayıncılık. Ankara.
  • Ceyhun Sezgin, A., Durlu Özkaya, F. (2014). Toplu beslenme sistemlerine genel bir bakış. Akademik Gıda, 12 (1): 124-128.
  • Ciğerim, N., Beyhan, Y. (1994). Toplu Beslenme Sistemlerinde Hijyen. Kök Yayıncılık. Ankara.
  • Czarniecka-Skubina, E., Skwierczyński, S. (2007). Examination of hygiene knowledge of personnel employed in hotel catering establishments. Polish Journal of Food and Nutrition Sciences, 57 (4A): 95-99.
  • Demir, Ö., Samav, U., Girgin, G.K. (2017). Gastronomi ve aşçılık öğrencilerinin gıda hijyeni ve gıda güvenliği konusunda bilgi, tutum ve uygulama düzeylerinin ölçülmesi. Journal of Recreation and Tourism Research, 4 (Special Issue 1), 1-11.
  • Demirci, M. (2003). Beslenme. Rebel Yayıncılık. Tekirdağ.
  • Demirel, S. (2009). Hazır Yemek Üretimi Yapan İşletmelerde Çalışanların Hijyen Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ.
  • Denizer, D. (2005). Konaklama İşletmelerinde Yiyecek ve İçecek Yönetimi. Detay Yayıncılık. Ankara.
  • Dodd, C.E., Aldsworth, T.G., Stein, R.A. (2017). Foodborne Diseases (3rd ed.). Academic Press Elsevier, Massachusetts.
  • Donald, A.C. (1998). HACCP User’s Manual. Aspen Publishers. Gaithersburg, Maryland.
  • EFSA. (2007). The community summary report on trends and sources of zoonoses, zoonotic agents, antimicrobial resistance and foodborne outbreaks in the European Union in 2006 (European Food Safety Authority). EFSA Journal, 5 (12): 130.
  • Erdoğrul, Ö., Erbilir, F. (2005). Microorganisms in kitchen sponges. Internet Journal of Food Safety, 6: 17-22.
  • Erkmen, O., Bozoglu, T.F. (2008). Food Safety. İlke Publishing Company. Ankara.
  • Erkmen, O. (2010). Gıda kaynaklı tehlikeler ve güvenli gıda üretimi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 53 (3): 220-35.
  • Erol, İ. (2007). Gıda Hijyeni ve Mikrobiyolojisi. Pozitif Matbaacılık. Ankara.
  • FAO. (2000). Handbook for Defining and Setting up a Food Security Information and Early Warning System (FSIEWS). Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome.
  • Fuks, M.M., Szteyn, J., Wiszniewska, A. (2004). Many depends on people. Bezpieczeństwo i Higiena Żywności, 15 (4): 38-39.
  • Garayoa, R., Córdoba, M., García-Jalón, I., Sanchez-Villegas, A., Vitas, A.I. (2005). Relationship between consumer food safety knowledge and reported behavior among students from health sciences in one region of Spain. Journal of Food Protection, 68 (12): 2631-2636.
  • Giritlioğlu, İ., Kızılcık, O. (2016). Turizme hizmet sunan pastane işletmelerinde çalışan dondurma üretim personelinin hijyen ve gıda güvenliğine ilişkin bilgi ve uygulama düzeyi üzerine bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (15): 301-319.
  • Gökdemir, A. (2009). Mutfak Hizmetleri Yönetimi. Detay Yayıncılık. Ankara.
  • Göktan, D., Tunçel, G. (2016). Temel Gıda Hijyeni. Sidas Yayıncılık. İzmir.
  • Güler, Ü.A., Can, Ö.P. (2017). Kimyasal kontaminantların çevre sağlığı ve gıda güvenliği üzerine etkileri. Sinop Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 2 (1): 170-195.
  • Gündüz, O., Aydoğan, C. (2015). Önlisans öğrencilerinin gıda güvenliği bilinç düzeyleri üzerine bir araştırma. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 6 (1): 34-44.
  • Güven, S., Demirel Zorba, N.N. (2021). Genel Mikrobiyoloji ve Labaratuvar Kılavuzu. 12. Baskı. Nobel Akademik Yayıncılık. Ankara.
  • Halkman, A.K. (2005). Merck Gıda Mikrobiyolojisi Uygulamaları. Başak Matbaacılık ve Tanıtım Hizmetleri Ltd Şti, Ankara.
  • Hayes, P.R. (1995). Food Microbiology and Hygiene (2nd ed.). Springer Science+Business Media. London.
  • Henson, S., Traill, B. (1993). The demand for food safety: Market imperfections and the role of government. Food Policy, 18 (2): 152-162.
  • Hertzman, J., Barrash, D. (2007). An assessment of food safety knowledge and practices of catering employees. British Food Journal, 109 (7): 562-576.
  • Hijyen Eğitimi Yönetmeliği. (2013). Yönetmelik. Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazete, 5 Temmuz 2013, 28698, Ankara.
  • http://www.beu.edu.tr (Erişim tarihi: 10.01.2022)
  • http://www.openepi.com (Erişim tarihi: 10.01.2022)
  • Jay, J.M., Loessner, M.J., Golden, D.A. (2005). Modern Food Microbiology (7th ed.). Springer Science+Business Media. New York.
  • Jeng, H.Y.J., Fang, T.J. (2003). Food safety control system in Taiwan-the example of food service sector. Food Control, 14 (5): 317-322.
  • Jevšnik, M., Hlebec, V., Raspor, P. (2008). Consumers’ awareness of food safety from shopping to eating. Food Control, 19 (8): 737-745.
  • Karaali, A. (2003). Gıda İşletmelerinde HACCP Uygulamaları ve Denetimi. T.C. Sağlık Bakanlığı. Ankara.
  • Karakuş, S.Ş., Küçükkömürler, S. (2012). Kadınların besin güvenliğine yönelik uygulamaları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 11 (6): 651-660.
  • Kayaardı, S. (2012). Gıda Hijyeni ve Sanitasyon. Sidas Yayıncılık. İzmir.
  • Kearney, J., Pot, G. (2017). Food and Nutrients: Food and Nutrient Patterns. 3-23, In Human Nutrition. 13th ed. (Eds: Geissler, C., Powers, H.). Oxford University Press, Oxford.
  • Koçak, N. (2015). Yiyecek İçecek İşletmelerinde Gıda ve Personel Hijyeni. Detay Yayıncılık. Ankara.
  • Köksal, Ş. (2010). İzmir’de Bazı Sağlık Kurumlarına Yemek Üretim ve Dağıtım Hizmeti Veren Bir Firmada Çalışanların Besin Hijyeni ile İlgili Bilgi ve Davranışları. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
  • Kutluay-Merdol, T., Beyhan, Y., Ciğerim, N., Sağlam, F., Tayfur, M., Baş, M., Dağ, A. (2003). Toplu Beslenme Yapılan Kurumlarda Çalışan Personel İçin Sanitasyon/Hijyen Rehberi. Hatipoğlu Yayınları. Ankara.
  • Maddock, R. (2012). Meat and Meat Products. 591-604, In Handbook of Meat and Meat Processing (Ed: Hui, Y.H.). CRC Press, Boca Raton.
  • Mahmutoğlu, T. (2010). Gıda Endüstrisinde Güvenli Gıda Üretmek. ODTÜ Yayıncılık. Ankara.
  • Martins, R.B., Hogg, T., Otero, J.G. (2012). Food handlers’ knowledge on food hygiene: The case of a catering company in Portugal. Food Control, 23 (1): 184-190.
  • McSwane, D., Rue, N.R., Linton, R. (2005). Essentials of Food Safety and Sanitation (5th ed.). Pearson Prentic Hall. New Jersey.
  • MEB. (2019). Yiyecek İçecek Hizmetleri: Hijyen ve Sanitasyon. Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara.
  • Mortimore, S., Wallace, C. (2013). HACCP: A Practical Approach (3rd ed.). Springer Science+Business Media. New York.
  • Motarjemi, Y. (2016). The Starting Point: What is Food Hygiene? 1-11, In Handbook of Hygiene Control in the Food Industry. 2nd ed. (Eds: Lelieveld, H., Holah, J., Gabrić, D.). Woodhead Publishing, London.
  • Oğur, S., Erkan, N. (2019). İstanbul’un bazı semtlerinde yaşayan bireylerin gıda güvenliği ve hijyen konusundaki bilgi ve tutumları. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 8 (1): 270-286.
  • Onurlubaş, E., Gürler, A.Z. (2016). Gıda güvenliği konusunda tüketicilerin bilinç düzeyini etkileyen faktörler. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 33 (1): 132-141.
  • Osaili, T.M., Abu Jamous, D.O., Obeidat, B.A., Bawadi, H.A., Tayyem, R.F., Subih, H.S. (2013). Food safety knowledge among food workers in restaurants in Jordan. Food Control, 31 (1): 145-150.
  • Özmert Ergin, S., Güzel, A. (2018). Kadınların gıda ve mutfak hijyeni ile ilgili bilgi, tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7 (3): 11-22.
  • Pattron, D.D. (2006). An observational study of the awareness of food safety practices in households in Trinidad. Internet Journal of Food Safety, 8: 14-18.
  • Peng, W., Berry, E.M. (2019). The Concept of Food Security. 1-7, Volume 2, In Encyclopedia of Food Security and Sustainability (Eds: Ferranti, P., Berry, E.M., Anderson, J.R.). Elsevier, Amsterdam.
  • Pichhardt, K. (1998). Lebensmittel-mikrobiologie: Grundlagen für die Praxis. Vierte Auflage. Springer-Verlag. Berlin.
  • Pierson, M.D., Corlett, D.A. (2012). HACCP: Principles and Applications. Springer Science+Business Media. New York.
  • Prado, E.L., Dewey, K.G. (2014). Nutrition and brain development in early life. Nutrition Reviews, 72 (4): 267-284.
  • Rovira, J., Cencic, A., Santos, E., Jakobsen, M. (2006). Biological Hazards. 67-143, In Safety in the Agri-Food Chain (Ed: Luning, P.A., Devlieghere, F., Verhé, R.). Wageningen in Academic Publishers, Amsterdam.
  • Sağlık Bakanlığı. (2020). Toplu Beslenme Sistemleri (Toplu Tüketim Yerleri) İçin Ulusal Menü Planlama ve Uygulama Rehberi. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1184, Ankara.
  • Salicik, D., Yıldırım Kumral, A. (2017). Bursa ili kentsel alanında tüketicilerin güvenilir gıda tüketimine yönelik tutumlarının belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 31 (2): 69-82.
  • Sancak, H., Başat Dereli, D. (2019). Tatvan Meslek Yüksekokulu öğrencilerinin süt ve süt tüketimi hakkındaki düşünce ve davranışları. Harran Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 8 (1): 7-15.
  • Sani, N.A., Siow, O.N. (2014). Knowledge, attitudes and practices of food handlers on food safety in food service operations at the Universiti Kebangsaan Malaysia. Food Control, 37: 210-217.
  • Scott, E. (1996). Foodborne disease and other hygiene issues in the home. Journal of Applied Bacteriology, 80: 5-9.
  • Seçim, Y. (2019). Konya il merkezinde aşçılık eğitimi alan kursiyerlerin mezuniyet durumlarına göre gıda hazırlama ve hijyen bilgi düzeyleri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17: 483-508.
  • Sheth, M., Gupta, A., Ambegaonkar, T. (2011). Handlers’ hygiene practices in small restaurants of Vadodara. Nutrition & Food Science, 41 (6): 386-392.
  • Sökmen, A. (2006). Yiyecek İçecek Hizmetleri Yönetimi. Detay Yayıncılık. Ankara.
  • SPSS (2015). IBM SPSS Statistics for Windows, Version 23.0. IBM Corporate. New York.
  • Şallı, G. (2016). Devrek Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Gıda Güvenliği Konusundaki Bilgi ve Uygulamaları. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Şimşek, A. (2014). Ticari Mutfaklarda Hijyen ve Sanitasyon: Turizm Lisans Öğrencilerinin Hijyen ve Sanitasyon Alışkanlıklarının Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Nevşshir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
  • Taché, J., Carpentier, B. (2014). Hygiene in the home kitchen: Changes in behaviour and impact of key microbiological hazard control measures. Food Control, 35 (1): 392-400.
  • Taşkıran, N., Khorshid, L., Sarı, D. (2019). Üniversite öğrencilerinin hijyen davranışlarının karşılaştırılması. Sağlık ve Toplum Dergisi, 29 (2): 65-78.
  • Tayar, M., Kılıç, V. (2014). Gıda Endüstrisinde Hijyen ve Sanitasyon. Dora Yayıncılık. Bursa.
  • Tayar, M., Yarsan, E. (2014). Veteriner Halk Sağlığı. Dora Yayıncılık, Bursa.
  • Tayfur, M. (2009). Gıda Hijyeni, Gıda Kaynaklı Enfeksiyonlar ve Zehirlenmeler. Kuban Matbaacılık. Ankara.
  • Tauxe, R.V., Swerdlow, D.L., Hughes, J.M. (2000). Foodborne Disease. 1150-1160, In Principles and Practice of Infectious Disease. 5th ed. (Eds: Mandell, G.L., Bennett, J.E., Dolin, R.). Churc-Hill Livingstone, Philadelphia.
  • Topuzoğlu, A., Hıdıroğlu, S., Ay, P., Önsüz, F., İkiışık, H. (2007). Tüketicilerin gıda ürünleri ile ilgili bilgi düzeyleri ve sağlık risklerine karşı tutumları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6 (4): 253-258.
  • Trickett, J. (1992). Food Hygiene for Food Handlers. Red Globe Press, London.
  • Turlak, P. (2019). Hazır Yemek Endüstrisinde Çalışan Personelin Gıda Hijyen Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Van.
  • Üçüncü, M. (2000). Gıdaların Ambalajlanması. Ege Üniversitesi Basımevi. İzmir.
  • Ünlüönen, K., Cömert, M. (2013). Otel işletmeleri mutfak çalışanlarının personel hijyeni bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 1 (1): 3-12.
  • Ünsal, C., Coşkun, F. (2020). Hazır yemek üretim ve toplu tüketim sektöründe çalışanların gıda hijyeni bilgi düzeylerinin ölçülmesi: Tekirdağ/Hayrobolu örneği. Trakya University Journal of Engineering Sciences, 21 (1): 15-37.
  • Walker, E., Pritchard, C., Forsythe, S. (2003). Food handlers’ hygiene knowledge in small food businesses. Food Control, 14 (5): 339-343.
  • Watson, D.H. (2001). Food Chemical Safety, Volume 1: Contaminants (5th ed.). Woodhead Publishing Limited. Cambridge.
  • WHO. (2015). World Health Day 2015: From Farm to Plate, Make Food Safe. World Health Organization, Geneva.
  • Yaman, M., Özgen, L. (2007). Üniversite öğrencilerinin yurtlarındaki besin hijyeni yaklaşımları ve besin hazırlama uygulamaları. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 20: 28-38.
  • Yüksel, İ. (2020). Yükseköğrenim Öğrenci Yurtlarında Barınan Öğrencilerin Gıda Güvenliğine Yönelik Tutum ve Davranışları; Balıkesir Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.

Knowledge Levels of Students Studying at Bitlis Eren University about Food Hygiene and Individual Hygiene

Year 2022, Volume: 2 Issue: 2, 150 - 170, 31.12.2022

Ronay Erbudak Hakan Sancak

Abstract

In this research, it was aimed to determine the knowledge levels of students at Bitlis Eren University about food hygiene and individual hygiene with a questionnaire form originally prepared. For this, permission was obtained from the Ethical Principles and Ethics Committee of Bitlis Eren University (January 3, 2022, 21/14-5) and the research was conducted with 470 students (248 girls, 222 boys) aged 18 and over, whose individual consent was obtained. Students mostly like to wash their hands while preparing food or before eating (95,53%), the hygienic conditions of the place where they buy food (93,61%), the use of protective equipment by the personnel working in these places (92,98%), the packaging of food products (91,92%) and the removal of jewelry (91,07%) during the processing of food. The findings were evaluated in the SPSS (23.0) program and statistically significant relationships between students’ knowledge of gender, field of education, food education and hygiene/sanitation concepts, and food hygiene and individual hygiene practices (p<0,05, p<0,01) determined. As a result; it has been observed that some students participating in this research are more conscious about food hygiene and individual hygiene, but some students also exhibit wrong behaviors due to lack of knowledge. Hence; authorized institutions should expand audio/visual broadcasts in crowded places, especially universities, educational activities (seminars, conferences) aimed at informing and encouraging. In addition, the inclusion of food hygiene or similar courses in the elective course pool of all universities should be evaluated. In this way, the awareness and sense of trust in the society can be raised to higher levels, and when every stakeholder in the society is sufficiently conscious and fully fulfills their duties and responsibilities regarding hygiene, the risks that may arise in terms of public health can be reduced and safe food can be reached.

Keywords

Bitlis Food hygiene Individual hygiene University students

References

  • Açıkalın, B. (2019). Üniversite Öğrencilerinin Gıda Güvenliğine Yönelik Bilgi Tutum ve Davranışları. Yüksek Lisans Tezi, Biruni Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
  • Aktaş, A., Özdemir, B. (2012). Otel İşlemelerinde Mutfak Yönetimi. Detay Yayıncılık. Ankara.
  • Alpuğuz, G., Erkoç, F., Mutluer, B., Selvi, M. (2009). Gençlerin (14-24 yaş) gıda hijyeni ve ambalajlı gıdaların tüketimi konusundaki bilgi ve davranışlarının incelenmesi. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 66 (3): 107-115.
  • Artık, N., Poyrazoğlu, E.S., Konar, N. (2021). Türk Gıda Mevzuatı ve Denetimi. 313-324, İçinden Her Yönüyle Gıda. Üçüncü Baskı (Eds: Durlu Özkaya, F., Coşansu Akdemir, S., Ayhan, K.). Sidaş Medya, İzmir.
  • Artık, N., Şanlıer, N., Sezgin, A. (2017). Gıda Güvenliği ve Gıda Mevzuatı. Detay Yayıncılık. Ankara.
  • Assefa, T., Tasew, H., Wondafrash, B., Beker, J. (2015). Assessment of bacterial hand contamination and associated factors among food handlers working in the student cafeterias of Jimma University Main Campus, Jimma, South West Ethiopia. Journal of Community Medicine & Health Education, 5 (2): 1-8.
  • Avşar, İ.O. (2019). Üniversite Öğrencilerinin Besin Güvenliğine İlişkin Bilgi Tutum ve Davranışlarının Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
  • Ayhan, K. (2000). Gıdalarda Bulunan Mikroorganizmalar. 37-80, İçinden Gıda Mikrobiyolojisi ve Uygulamaları. Genişletilmiş İkinci Baskı (Eds: Akçelik, M., Ayhan, K., Çakır, İ., Doğan, H.B., Gürgün, V., Halkman, A.K., Kaleli, D., Kuleaşan, H., Özkaya, B.F., Tunail, N., Tükel, Ç.). Sim Matbaacılık, Ankara.
  • Baş, M. (2004). Besin Hijyeni Güvenliği ve HACCP. Sim Matbaacılık. Ankara.
  • Baş, M., Ersun, A.Ş., Kıvanç, G. (2006). The evaluation of food hygiene knowledge, attitudes, and practices of food handlers’ in food businesses in Turkey. Food Control, 17 (4): 317-322.
  • Bamidele, J.O., Adebimpe, W.O., Oladele, E.A., Adeoye, O.A. (2015). Hygiene practices among workers in local eateries of Orolu Community in South Western Nigeria. Annals of Medical & Health Sciences Research, 5 (4): 235-240.
  • Baysal, A. (1995). Genel Beslenme. Hatipoğlu Yayınları. Ankara.
  • Bilici, S. (2008). Toplu Beslenme Sistemleri Çalışanları için Hijyen El Kitabı. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
  • Bilici, S., Uyar, F., Beyhan, Y., Sağlam, F. (2008). Besin Güvenliği. Klasmat Matbaacılık. Ankara.
  • Bulduk, S., Bulduk, E.Ö. (2018). Gıda ve Personel Hijyeni. Detay Yayıncılık. Ankara.
  • Ceyhun Sezgin, A., Durlu Özkaya, F. (2014). Toplu beslenme sistemlerine genel bir bakış. Akademik Gıda, 12 (1): 124-128.
  • Ciğerim, N., Beyhan, Y. (1994). Toplu Beslenme Sistemlerinde Hijyen. Kök Yayıncılık. Ankara.
  • Czarniecka-Skubina, E., Skwierczyński, S. (2007). Examination of hygiene knowledge of personnel employed in hotel catering establishments. Polish Journal of Food and Nutrition Sciences, 57 (4A): 95-99.
  • Demir, Ö., Samav, U., Girgin, G.K. (2017). Gastronomi ve aşçılık öğrencilerinin gıda hijyeni ve gıda güvenliği konusunda bilgi, tutum ve uygulama düzeylerinin ölçülmesi. Journal of Recreation and Tourism Research, 4 (Special Issue 1), 1-11.
  • Demirci, M. (2003). Beslenme. Rebel Yayıncılık. Tekirdağ.
  • Demirel, S. (2009). Hazır Yemek Üretimi Yapan İşletmelerde Çalışanların Hijyen Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ.
  • Denizer, D. (2005). Konaklama İşletmelerinde Yiyecek ve İçecek Yönetimi. Detay Yayıncılık. Ankara.
  • Dodd, C.E., Aldsworth, T.G., Stein, R.A. (2017). Foodborne Diseases (3rd ed.). Academic Press Elsevier, Massachusetts.
  • Donald, A.C. (1998). HACCP User’s Manual. Aspen Publishers. Gaithersburg, Maryland.
  • EFSA. (2007). The community summary report on trends and sources of zoonoses, zoonotic agents, antimicrobial resistance and foodborne outbreaks in the European Union in 2006 (European Food Safety Authority). EFSA Journal, 5 (12): 130.
  • Erdoğrul, Ö., Erbilir, F. (2005). Microorganisms in kitchen sponges. Internet Journal of Food Safety, 6: 17-22.
  • Erkmen, O., Bozoglu, T.F. (2008). Food Safety. İlke Publishing Company. Ankara.
  • Erkmen, O. (2010). Gıda kaynaklı tehlikeler ve güvenli gıda üretimi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 53 (3): 220-35.
  • Erol, İ. (2007). Gıda Hijyeni ve Mikrobiyolojisi. Pozitif Matbaacılık. Ankara.
  • FAO. (2000). Handbook for Defining and Setting up a Food Security Information and Early Warning System (FSIEWS). Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome.
  • Fuks, M.M., Szteyn, J., Wiszniewska, A. (2004). Many depends on people. Bezpieczeństwo i Higiena Żywności, 15 (4): 38-39.
  • Garayoa, R., Córdoba, M., García-Jalón, I., Sanchez-Villegas, A., Vitas, A.I. (2005). Relationship between consumer food safety knowledge and reported behavior among students from health sciences in one region of Spain. Journal of Food Protection, 68 (12): 2631-2636.
  • Giritlioğlu, İ., Kızılcık, O. (2016). Turizme hizmet sunan pastane işletmelerinde çalışan dondurma üretim personelinin hijyen ve gıda güvenliğine ilişkin bilgi ve uygulama düzeyi üzerine bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (15): 301-319.
  • Gökdemir, A. (2009). Mutfak Hizmetleri Yönetimi. Detay Yayıncılık. Ankara.
  • Göktan, D., Tunçel, G. (2016). Temel Gıda Hijyeni. Sidas Yayıncılık. İzmir.
  • Güler, Ü.A., Can, Ö.P. (2017). Kimyasal kontaminantların çevre sağlığı ve gıda güvenliği üzerine etkileri. Sinop Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 2 (1): 170-195.
  • Gündüz, O., Aydoğan, C. (2015). Önlisans öğrencilerinin gıda güvenliği bilinç düzeyleri üzerine bir araştırma. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 6 (1): 34-44.
  • Güven, S., Demirel Zorba, N.N. (2021). Genel Mikrobiyoloji ve Labaratuvar Kılavuzu. 12. Baskı. Nobel Akademik Yayıncılık. Ankara.
  • Halkman, A.K. (2005). Merck Gıda Mikrobiyolojisi Uygulamaları. Başak Matbaacılık ve Tanıtım Hizmetleri Ltd Şti, Ankara.
  • Hayes, P.R. (1995). Food Microbiology and Hygiene (2nd ed.). Springer Science+Business Media. London.
  • Henson, S., Traill, B. (1993). The demand for food safety: Market imperfections and the role of government. Food Policy, 18 (2): 152-162.
  • Hertzman, J., Barrash, D. (2007). An assessment of food safety knowledge and practices of catering employees. British Food Journal, 109 (7): 562-576.
  • Hijyen Eğitimi Yönetmeliği. (2013). Yönetmelik. Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazete, 5 Temmuz 2013, 28698, Ankara.
  • http://www.beu.edu.tr (Erişim tarihi: 10.01.2022)
  • http://www.openepi.com (Erişim tarihi: 10.01.2022)
  • Jay, J.M., Loessner, M.J., Golden, D.A. (2005). Modern Food Microbiology (7th ed.). Springer Science+Business Media. New York.
  • Jeng, H.Y.J., Fang, T.J. (2003). Food safety control system in Taiwan-the example of food service sector. Food Control, 14 (5): 317-322.
  • Jevšnik, M., Hlebec, V., Raspor, P. (2008). Consumers’ awareness of food safety from shopping to eating. Food Control, 19 (8): 737-745.
  • Karaali, A. (2003). Gıda İşletmelerinde HACCP Uygulamaları ve Denetimi. T.C. Sağlık Bakanlığı. Ankara.
  • Karakuş, S.Ş., Küçükkömürler, S. (2012). Kadınların besin güvenliğine yönelik uygulamaları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 11 (6): 651-660.
  • Kayaardı, S. (2012). Gıda Hijyeni ve Sanitasyon. Sidas Yayıncılık. İzmir.
  • Kearney, J., Pot, G. (2017). Food and Nutrients: Food and Nutrient Patterns. 3-23, In Human Nutrition. 13th ed. (Eds: Geissler, C., Powers, H.). Oxford University Press, Oxford.
  • Koçak, N. (2015). Yiyecek İçecek İşletmelerinde Gıda ve Personel Hijyeni. Detay Yayıncılık. Ankara.
  • Köksal, Ş. (2010). İzmir’de Bazı Sağlık Kurumlarına Yemek Üretim ve Dağıtım Hizmeti Veren Bir Firmada Çalışanların Besin Hijyeni ile İlgili Bilgi ve Davranışları. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
  • Kutluay-Merdol, T., Beyhan, Y., Ciğerim, N., Sağlam, F., Tayfur, M., Baş, M., Dağ, A. (2003). Toplu Beslenme Yapılan Kurumlarda Çalışan Personel İçin Sanitasyon/Hijyen Rehberi. Hatipoğlu Yayınları. Ankara.
  • Maddock, R. (2012). Meat and Meat Products. 591-604, In Handbook of Meat and Meat Processing (Ed: Hui, Y.H.). CRC Press, Boca Raton.
  • Mahmutoğlu, T. (2010). Gıda Endüstrisinde Güvenli Gıda Üretmek. ODTÜ Yayıncılık. Ankara.
  • Martins, R.B., Hogg, T., Otero, J.G. (2012). Food handlers’ knowledge on food hygiene: The case of a catering company in Portugal. Food Control, 23 (1): 184-190.
  • McSwane, D., Rue, N.R., Linton, R. (2005). Essentials of Food Safety and Sanitation (5th ed.). Pearson Prentic Hall. New Jersey.
  • MEB. (2019). Yiyecek İçecek Hizmetleri: Hijyen ve Sanitasyon. Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara.
  • Mortimore, S., Wallace, C. (2013). HACCP: A Practical Approach (3rd ed.). Springer Science+Business Media. New York.
  • Motarjemi, Y. (2016). The Starting Point: What is Food Hygiene? 1-11, In Handbook of Hygiene Control in the Food Industry. 2nd ed. (Eds: Lelieveld, H., Holah, J., Gabrić, D.). Woodhead Publishing, London.
  • Oğur, S., Erkan, N. (2019). İstanbul’un bazı semtlerinde yaşayan bireylerin gıda güvenliği ve hijyen konusundaki bilgi ve tutumları. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 8 (1): 270-286.
  • Onurlubaş, E., Gürler, A.Z. (2016). Gıda güvenliği konusunda tüketicilerin bilinç düzeyini etkileyen faktörler. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 33 (1): 132-141.
  • Osaili, T.M., Abu Jamous, D.O., Obeidat, B.A., Bawadi, H.A., Tayyem, R.F., Subih, H.S. (2013). Food safety knowledge among food workers in restaurants in Jordan. Food Control, 31 (1): 145-150.
  • Özmert Ergin, S., Güzel, A. (2018). Kadınların gıda ve mutfak hijyeni ile ilgili bilgi, tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7 (3): 11-22.
  • Pattron, D.D. (2006). An observational study of the awareness of food safety practices in households in Trinidad. Internet Journal of Food Safety, 8: 14-18.
  • Peng, W., Berry, E.M. (2019). The Concept of Food Security. 1-7, Volume 2, In Encyclopedia of Food Security and Sustainability (Eds: Ferranti, P., Berry, E.M., Anderson, J.R.). Elsevier, Amsterdam.
  • Pichhardt, K. (1998). Lebensmittel-mikrobiologie: Grundlagen für die Praxis. Vierte Auflage. Springer-Verlag. Berlin.
  • Pierson, M.D., Corlett, D.A. (2012). HACCP: Principles and Applications. Springer Science+Business Media. New York.
  • Prado, E.L., Dewey, K.G. (2014). Nutrition and brain development in early life. Nutrition Reviews, 72 (4): 267-284.
  • Rovira, J., Cencic, A., Santos, E., Jakobsen, M. (2006). Biological Hazards. 67-143, In Safety in the Agri-Food Chain (Ed: Luning, P.A., Devlieghere, F., Verhé, R.). Wageningen in Academic Publishers, Amsterdam.
  • Sağlık Bakanlığı. (2020). Toplu Beslenme Sistemleri (Toplu Tüketim Yerleri) İçin Ulusal Menü Planlama ve Uygulama Rehberi. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1184, Ankara.
  • Salicik, D., Yıldırım Kumral, A. (2017). Bursa ili kentsel alanında tüketicilerin güvenilir gıda tüketimine yönelik tutumlarının belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 31 (2): 69-82.
  • Sancak, H., Başat Dereli, D. (2019). Tatvan Meslek Yüksekokulu öğrencilerinin süt ve süt tüketimi hakkındaki düşünce ve davranışları. Harran Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 8 (1): 7-15.
  • Sani, N.A., Siow, O.N. (2014). Knowledge, attitudes and practices of food handlers on food safety in food service operations at the Universiti Kebangsaan Malaysia. Food Control, 37: 210-217.
  • Scott, E. (1996). Foodborne disease and other hygiene issues in the home. Journal of Applied Bacteriology, 80: 5-9.
  • Seçim, Y. (2019). Konya il merkezinde aşçılık eğitimi alan kursiyerlerin mezuniyet durumlarına göre gıda hazırlama ve hijyen bilgi düzeyleri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17: 483-508.
  • Sheth, M., Gupta, A., Ambegaonkar, T. (2011). Handlers’ hygiene practices in small restaurants of Vadodara. Nutrition & Food Science, 41 (6): 386-392.
  • Sökmen, A. (2006). Yiyecek İçecek Hizmetleri Yönetimi. Detay Yayıncılık. Ankara.
  • SPSS (2015). IBM SPSS Statistics for Windows, Version 23.0. IBM Corporate. New York.
  • Şallı, G. (2016). Devrek Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Gıda Güvenliği Konusundaki Bilgi ve Uygulamaları. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Şimşek, A. (2014). Ticari Mutfaklarda Hijyen ve Sanitasyon: Turizm Lisans Öğrencilerinin Hijyen ve Sanitasyon Alışkanlıklarının Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Nevşshir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
  • Taché, J., Carpentier, B. (2014). Hygiene in the home kitchen: Changes in behaviour and impact of key microbiological hazard control measures. Food Control, 35 (1): 392-400.
  • Taşkıran, N., Khorshid, L., Sarı, D. (2019). Üniversite öğrencilerinin hijyen davranışlarının karşılaştırılması. Sağlık ve Toplum Dergisi, 29 (2): 65-78.
  • Tayar, M., Kılıç, V. (2014). Gıda Endüstrisinde Hijyen ve Sanitasyon. Dora Yayıncılık. Bursa.
  • Tayar, M., Yarsan, E. (2014). Veteriner Halk Sağlığı. Dora Yayıncılık, Bursa.
  • Tayfur, M. (2009). Gıda Hijyeni, Gıda Kaynaklı Enfeksiyonlar ve Zehirlenmeler. Kuban Matbaacılık. Ankara.
  • Tauxe, R.V., Swerdlow, D.L., Hughes, J.M. (2000). Foodborne Disease. 1150-1160, In Principles and Practice of Infectious Disease. 5th ed. (Eds: Mandell, G.L., Bennett, J.E., Dolin, R.). Churc-Hill Livingstone, Philadelphia.
  • Topuzoğlu, A., Hıdıroğlu, S., Ay, P., Önsüz, F., İkiışık, H. (2007). Tüketicilerin gıda ürünleri ile ilgili bilgi düzeyleri ve sağlık risklerine karşı tutumları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6 (4): 253-258.
  • Trickett, J. (1992). Food Hygiene for Food Handlers. Red Globe Press, London.
  • Turlak, P. (2019). Hazır Yemek Endüstrisinde Çalışan Personelin Gıda Hijyen Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Van.
  • Üçüncü, M. (2000). Gıdaların Ambalajlanması. Ege Üniversitesi Basımevi. İzmir.
  • Ünlüönen, K., Cömert, M. (2013). Otel işletmeleri mutfak çalışanlarının personel hijyeni bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 1 (1): 3-12.
  • Ünsal, C., Coşkun, F. (2020). Hazır yemek üretim ve toplu tüketim sektöründe çalışanların gıda hijyeni bilgi düzeylerinin ölçülmesi: Tekirdağ/Hayrobolu örneği. Trakya University Journal of Engineering Sciences, 21 (1): 15-37.
  • Walker, E., Pritchard, C., Forsythe, S. (2003). Food handlers’ hygiene knowledge in small food businesses. Food Control, 14 (5): 339-343.
  • Watson, D.H. (2001). Food Chemical Safety, Volume 1: Contaminants (5th ed.). Woodhead Publishing Limited. Cambridge.
  • WHO. (2015). World Health Day 2015: From Farm to Plate, Make Food Safe. World Health Organization, Geneva.
  • Yaman, M., Özgen, L. (2007). Üniversite öğrencilerinin yurtlarındaki besin hijyeni yaklaşımları ve besin hazırlama uygulamaları. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 20: 28-38.
  • Yüksel, İ. (2020). Yükseköğrenim Öğrenci Yurtlarında Barınan Öğrencilerin Gıda Güvenliğine Yönelik Tutum ve Davranışları; Balıkesir Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
There are 100 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Journal Section Research Articles
Authors

Ronay Erbudak This is me 0000-0002-2112-522X

Hakan Sancak 0000-0002-2769-1855

Publication Date December 31, 2022
Submission Date November 4, 2022
Published in Issue Year 2022 Volume: 2 Issue: 2

Cite

APA Erbudak, R., & Sancak, H. (2022). Bitlis Eren Üniversitesinde Öğrenim Gören Öğrencilerin Gıda Hijyeni ve Kişisel Hijyen Hakkındaki Bilgi Düzeyleri. Rahva Teknik Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(2), 150-170.
 Download Cover Image