İSLAM BORÇLAR HUKUKUNDA KABZIN AKİTLERE ETKİSİ

Mustafa Kisbet

-

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 2, 1 - 21, 04.08.2015

Öz

The Qabz (possession) of the subject of the sale contract occupies an important place in the contracts of hiba, ariat, wadiah, qarz, rahn, sarf and interest-involved goods exchanges in Islamic Law. It is required for the mutual validity of the procedures that in the place of contract, for the interest-involved goods exchange the amounts must be possessed in actuality or, by default with discharge and possession in actuality for the sarf contracts in actuality to avoid any credit interests. It is obligatory that in salam contracts the price is paid to the seller and in mudharaba, muzara’a and musaqah participations, the capital is to be transferred to the party that will manage it. Qabz or delivery is consired as a tying clause by the majority of Islamic scholars for hiba and rahn contracts. Disposals where qabz affects the transitions of the ownership are accepted as hiba and qarz and as ariat by Hanafis and Malikis. Malikis generally find unilateral will sufficient as the tying clause. Besides, Hanafis have the opinion that qabz brings ownership in fasid contracts under certain circumstances. In this article, the above mentioned disposals are introduced and views on the effects of qabz to those are studied

Anahtar Kelimeler

Kaynakça

Akgündüz, Ahmet, İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, 2. bs, İstanbul, 1996, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, ss. 608.
Ali Haydar (1354/1935), Düreru'l-Hükkâm Şerhu Mecelleti'l-Ahkâm, I-IV, thk., Fehmi el- Hüseyni, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 2003
Apaydın, H. Yunus, “Fesad” D.İ.A. XII, İstanbul, 1995, ss. 417-421
Bâcî, Ebu'l-Velîd Süleyman b. Halef et-Tücîbî (474/1081), el-Müntekâ, I-IX, thk. M. A. Ahmed Atâ, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut, 1420/1999
el-Bağdadi, Mecmau’d-Damânât fi Mezhebi'l-İmâmi’l-Azam Ebî Hanife en-Nu'mân, I-II, thk. M. A. Serac, A. C. Muhammed, Darü’s-Selam, Kahire, 1420/1999
Bardakoğlu, Ali, “Hibe”, D.İ.A. XVII, ss. 421-426.
Bilmen, Ömer Nasûhî, Hukûku İslâmiye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmûsu, I-VIII, Bilmen Yayınevi, İstanbul, 1968
Buhûtî, Keşşâfü’l-Kına' an Metni'l-İknâ', I-VI, Dâru'l-Fikr, Beyrut, 1402/1982
Çalış, Halit – Hacak, Hasan, “Rehin”, D.İ.A. XXXIV, İstanbul, 2007, ss. 538-542.
Derdîr, Ebu'l-Berekât Ahmed b. Muhammed el-Adevî, (1201/1786), eş-Şerhu’s-Sağîr alâ Akrabi’l-Mesâlik ilâ Mezhebi’l-İmâm Mâlik, I- IV, thk. M. K. Vasfi, Dâru’l- Maârif, Kâhire, ty
ed-Desûkî, Ebû Abdullah Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed (1230/1815), Hâşiyetü'd-Desûkî alâ Şerhi'l-Kebîr, I-V, Dâru'l-Fikr, Beyrut, ty
Döndüren, Hamdi, Delilleriyle Ticaret ve İktisat İlmihali, Erkam Yayınları, İstanbul, 1993, ss. 638
Gazzâlî, el-Vasît fi'l-Mezheb,
Gedikli, Fethi, Osmanlı Şirket Kültürü, XVI.-XVII. Yüzyıllarda Mudarebe Uygulaması, İz Yayıncılık, İstanbul, 1998. ss. 296.
İbn Âbidîn Muhammed Emîn, Raddü’l Muhtâr alâ Dürri’l-muhtâr, I-VIII, Kahraman Yayınları, İstanbul, 1984
İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali ez-Zâhîrî (456/1064), el-Muhallâ, I-XI, İdaretü’t-Tıbâati’l- Münîriyye, Kâhire, 1302/1884
İbnu’l-Hümâm Kemâlüddîn Muhammed b. Abdülvâhid (861/1457), Fethu'l-Kadîr, I-X, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2003, Fethu’l Kadîr, VI, 274.
İbn Kudâme Abdullah b. Ahmed, el-Muğnî, thk. A. Türki, A. el-Hulv. 3. bs., Dâru Alemi’l- Kütüb, Riyad, 1998
el-Kâfi, I-VI, thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki, Hicr li't-Tıbaa ve'n-Neşr, Cize, 1418/1997
İbn Manzûr, Lisânü'l-Arab, I-XV, Dâr-u Sâdır, Beyrut, t.y
İbn Nüceym, Zeynüddîn Zeyn b. İbrahim b. Muhammed el-Mısrî el-Hanefî (970/1563), el- Bahru'r-Râik Şerhu Kenzi'd-Dekâik, I-VII, Dâru’l-Marife, Beyrut, ty.
__________, el-Eşbâh ve'n-Nezâir, thk. Muhammed Muti' Hafız, Dâru'l-Fikr, Dımaşk, /1983. ss. 542
İbn Rüşd, Ebu'l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî (595/1198), Bidâyetü'l-Müctehid ve Nihâyetü'l-Muktesıd, I-II, Matbaatü Mustafa el-Bâbî, Mısır, 1975, 4. bs.
Kadı Abdülvehhâb b. Ali, el-Maûne, thk. M. H. eş-Şafii, Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut, 1998, I-II
Karaman, Hayrettin, Mukayeseli İslâm Hukuku (M. İ. H.), I-III, İz Yayıncılık, İstanbul, 2001
Kâsânî, Ebû Bekr Alaüddin Ebû Bekr b. Mes'ud (587/1191), Bedâiü's-Sanâi' fî Tertibi'ş- Şerâi', I-VII, Daru’l-Kitabi’l-Arabi, Beyrut, 1982
Kisbet, Mustafa, “İslâm Hukukuna Göre Satım Akdinde Malın Kabz ve Teslimi” (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Uludağ Ü. S.B.E., Bursa, 2010
el-Kudûrî, Ebu’l-Hüseyin Ahmed b. Ebî Bekr (428/1037), Muhtasaru'l-Kudûrî fi'l-Fıkhi'l- Hanefî, thk. Kamil Muhammed Uveyda, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1997, ss. 255.
Mâverdî, Ebu'l-Hasan Ali b. Muhammed (450/1058), el-Hâvi'l-Kebîr, I-VIII, thk. M. Matracî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1414/1994.
Merğînânî, Ebu'l-Hasan Burhanüddîn Ali b. Ebî Bekr (593/1197), el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l- Mübtedî, I-IV, Eda Neşriyat, İstanbul, ty.
Nevevî, Muhyiddin Yahya b. Şeref, Ravzatü't-Tâlibîn, thk. A..A. Abdülmevcûd – A. Muavvaz, Dârü Alemi’l-Kütüb, Beyrut, 2003
el-Mecmu, thk. M. Necib el-Mutıi, Mektebetü’l-İrşad, Cidde ty
Özsoy, İsmail, Faiz ve problemleri, Nil Yayınları, İzmir, 1993, ss. 429,
“Faiz”, D.İ.A., XII, İstanbul, 1995, ss. 110-126.
Râfiî, Ebu'l-Kâsım Abdülkerim b. Muhammed (623/1226), el-Azîz Şerhu'l-Vecîz (Şerhu’l- Kebîr), I-XIII, thk. A. M. Muavvaz ve A. A. Abdülmevcûd, Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut 1417/1997
er-Râzî, Muhtârü's-Sıhâh, thk. M. Hâtır, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1988
es-Sâvî, Ahmed b. Muhammed el-Halvetî (1241/1825), Bulğatu's-Sâlik li-Akrebi'l-Mesâlik alâ Şerhi's-Sağîr, I-IV, Dâru’l-Maârif, Kâhire, ty.,
Sehnûn, Abdüsselâm b. Saîd et-Tenûhî, (240/854), el-Müdevvenetü'l-Kübrâ, I-IV, Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1415/1994
es-Semerkandî, Ebû Bekr Alaeddin Muhammed b. Ahmed (539/1144), Tuhfetu'l-Fukahâ, I- III, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1984.
Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ahmed, (483/1090), el-Mebsût, I-XXX, thk. H. M. Meys, Dâru’l-Fikr, Beyrut 2000.
Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-Eşbâh ve'n-Nezâir fî Kavâid ve Furuu Fıkhi'ş-Şâfiiyye, Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut, 1982, ss. 542
Şaban, Zekiyyüddîn, İslâm Hukuk İlminin Esasları: Usulu’l-Fıkh, trc. İbrahim Kâfi
Dönmez, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara, 1990. ss. 400.
Şirbînî, Şemseddin el-Hatîb Muğni'l-Muhtâc ilâ Ma'rifeti Meânî Elfâzi'l-Minhâc, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1418/1997
Yavuz, Cevdet, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, I-II, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul 1989, 2. bs
ez-Zebîdî, Tâcü’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, I-XL, Dâru’l-Hidâye, Kâhire, ty.
Zerkâ, el-Fıkhü'l-İslâmî fî Sevbihi'l-Cedid: el-Medhalü'l-Fıkhiyyi'l-Âm I-II, Dâru'l-Kalem, Dımaşk, 1997
Zeydan, Abdülkerim, el-Medhal li-Dirâseti'ş-Şerîati'l-İslâmiyye, Dâr-u Ömer b. el-Hatâb, İskenderiye, ty., ss. 426
Zeylâî, Cemâlüddîn Abdullah, Nasbü'r-Raye li-Ehâdîsi'l-Hidâye., I-IV, Müessesetü’r-Reyan, Beyrut, 1418/1997
Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhü'l-İslâmî ve Edilletuhû, I-VIII, 2. bs. Dâru'l-Fikr, Dımaşk 1985.

İSLAM BORÇLAR HUKUKUNDA KABZIN AKİTLERE ETKİSİ

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 2, 1 - 21, 04.08.2015

Mustafa Kisbet

Öz

İslam hukukunda akit konusunun kabzı hibe, âriyet, vedîa, karz ve rehin akitleri ile sarf ve aralarında faiz gerçekleşen malların mübadelesinde önemli bir konumda bulunmaktadır.Karşılıklı bedellerin, akit meclisinde ribevî malların mübadelesinde hakikaten veya tahliye ile hükmen, sarfta ise hakikaten kabzedilmiş olması veresiye faizinden kaçınmak için gereklidir. Selem akdinde bedelin satıcıya; mudârebe, müzâraa ve müsâkât ortaklıklarında ise sermayenin bunu çalıştıracak olan tarafa teslimi de bu işlemlerin geçerliliği için şarttır.Kabz veya teslim İslam hukukçularının çoğunluğu tarafından hibe, rehin akitleri için bağlayıcılık şartı olarak görülmüştür. Kabzın mülkiyetin intikaline etki ettiği tasarrufular ise hibe, karz ile Hanefî ve Mâlikîlere göre âriyet olarak kabul edilmiştir. Malikiler ise genel olarak tek taraflı iradeyi bağlayıcılık şartı için yeterli görmektedirler. Ayrıca Hanefîler bazı şartlarla fasit akitte kabzın mülkiyet kazandırdığı görüşündedir.Bu çalışmada yukarıdaki tasarruflar tanıtılıp, kabzın bunlara etkileri ile ilgili görüşler incelenmiştir

Kaynakça

Akgündüz, Ahmet, İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, 2. bs, İstanbul, 1996, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, ss. 608.
Ali Haydar (1354/1935), Düreru'l-Hükkâm Şerhu Mecelleti'l-Ahkâm, I-IV, thk., Fehmi el- Hüseyni, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 2003
Apaydın, H. Yunus, “Fesad” D.İ.A. XII, İstanbul, 1995, ss. 417-421
Bâcî, Ebu'l-Velîd Süleyman b. Halef et-Tücîbî (474/1081), el-Müntekâ, I-IX, thk. M. A. Ahmed Atâ, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut, 1420/1999
el-Bağdadi, Mecmau’d-Damânât fi Mezhebi'l-İmâmi’l-Azam Ebî Hanife en-Nu'mân, I-II, thk. M. A. Serac, A. C. Muhammed, Darü’s-Selam, Kahire, 1420/1999
Bardakoğlu, Ali, “Hibe”, D.İ.A. XVII, ss. 421-426.
Bilmen, Ömer Nasûhî, Hukûku İslâmiye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmûsu, I-VIII, Bilmen Yayınevi, İstanbul, 1968
Buhûtî, Keşşâfü’l-Kına' an Metni'l-İknâ', I-VI, Dâru'l-Fikr, Beyrut, 1402/1982
Çalış, Halit – Hacak, Hasan, “Rehin”, D.İ.A. XXXIV, İstanbul, 2007, ss. 538-542.
Derdîr, Ebu'l-Berekât Ahmed b. Muhammed el-Adevî, (1201/1786), eş-Şerhu’s-Sağîr alâ Akrabi’l-Mesâlik ilâ Mezhebi’l-İmâm Mâlik, I- IV, thk. M. K. Vasfi, Dâru’l- Maârif, Kâhire, ty
ed-Desûkî, Ebû Abdullah Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed (1230/1815), Hâşiyetü'd-Desûkî alâ Şerhi'l-Kebîr, I-V, Dâru'l-Fikr, Beyrut, ty
Döndüren, Hamdi, Delilleriyle Ticaret ve İktisat İlmihali, Erkam Yayınları, İstanbul, 1993, ss. 638
Gazzâlî, el-Vasît fi'l-Mezheb,
Gedikli, Fethi, Osmanlı Şirket Kültürü, XVI.-XVII. Yüzyıllarda Mudarebe Uygulaması, İz Yayıncılık, İstanbul, 1998. ss. 296.
İbn Âbidîn Muhammed Emîn, Raddü’l Muhtâr alâ Dürri’l-muhtâr, I-VIII, Kahraman Yayınları, İstanbul, 1984
İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali ez-Zâhîrî (456/1064), el-Muhallâ, I-XI, İdaretü’t-Tıbâati’l- Münîriyye, Kâhire, 1302/1884
İbnu’l-Hümâm Kemâlüddîn Muhammed b. Abdülvâhid (861/1457), Fethu'l-Kadîr, I-X, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2003, Fethu’l Kadîr, VI, 274.
İbn Kudâme Abdullah b. Ahmed, el-Muğnî, thk. A. Türki, A. el-Hulv. 3. bs., Dâru Alemi’l- Kütüb, Riyad, 1998
el-Kâfi, I-VI, thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki, Hicr li't-Tıbaa ve'n-Neşr, Cize, 1418/1997
İbn Manzûr, Lisânü'l-Arab, I-XV, Dâr-u Sâdır, Beyrut, t.y
İbn Nüceym, Zeynüddîn Zeyn b. İbrahim b. Muhammed el-Mısrî el-Hanefî (970/1563), el- Bahru'r-Râik Şerhu Kenzi'd-Dekâik, I-VII, Dâru’l-Marife, Beyrut, ty.
__________, el-Eşbâh ve'n-Nezâir, thk. Muhammed Muti' Hafız, Dâru'l-Fikr, Dımaşk, /1983. ss. 542
İbn Rüşd, Ebu'l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî (595/1198), Bidâyetü'l-Müctehid ve Nihâyetü'l-Muktesıd, I-II, Matbaatü Mustafa el-Bâbî, Mısır, 1975, 4. bs.
Kadı Abdülvehhâb b. Ali, el-Maûne, thk. M. H. eş-Şafii, Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut, 1998, I-II
Karaman, Hayrettin, Mukayeseli İslâm Hukuku (M. İ. H.), I-III, İz Yayıncılık, İstanbul, 2001
Kâsânî, Ebû Bekr Alaüddin Ebû Bekr b. Mes'ud (587/1191), Bedâiü's-Sanâi' fî Tertibi'ş- Şerâi', I-VII, Daru’l-Kitabi’l-Arabi, Beyrut, 1982
Kisbet, Mustafa, “İslâm Hukukuna Göre Satım Akdinde Malın Kabz ve Teslimi” (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Uludağ Ü. S.B.E., Bursa, 2010
el-Kudûrî, Ebu’l-Hüseyin Ahmed b. Ebî Bekr (428/1037), Muhtasaru'l-Kudûrî fi'l-Fıkhi'l- Hanefî, thk. Kamil Muhammed Uveyda, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1997, ss. 255.
Mâverdî, Ebu'l-Hasan Ali b. Muhammed (450/1058), el-Hâvi'l-Kebîr, I-VIII, thk. M. Matracî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1414/1994.
Merğînânî, Ebu'l-Hasan Burhanüddîn Ali b. Ebî Bekr (593/1197), el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l- Mübtedî, I-IV, Eda Neşriyat, İstanbul, ty.
Nevevî, Muhyiddin Yahya b. Şeref, Ravzatü't-Tâlibîn, thk. A..A. Abdülmevcûd – A. Muavvaz, Dârü Alemi’l-Kütüb, Beyrut, 2003
el-Mecmu, thk. M. Necib el-Mutıi, Mektebetü’l-İrşad, Cidde ty
Özsoy, İsmail, Faiz ve problemleri, Nil Yayınları, İzmir, 1993, ss. 429,
“Faiz”, D.İ.A., XII, İstanbul, 1995, ss. 110-126.
Râfiî, Ebu'l-Kâsım Abdülkerim b. Muhammed (623/1226), el-Azîz Şerhu'l-Vecîz (Şerhu’l- Kebîr), I-XIII, thk. A. M. Muavvaz ve A. A. Abdülmevcûd, Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut 1417/1997
er-Râzî, Muhtârü's-Sıhâh, thk. M. Hâtır, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1988
es-Sâvî, Ahmed b. Muhammed el-Halvetî (1241/1825), Bulğatu's-Sâlik li-Akrebi'l-Mesâlik alâ Şerhi's-Sağîr, I-IV, Dâru’l-Maârif, Kâhire, ty.,
Sehnûn, Abdüsselâm b. Saîd et-Tenûhî, (240/854), el-Müdevvenetü'l-Kübrâ, I-IV, Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1415/1994
es-Semerkandî, Ebû Bekr Alaeddin Muhammed b. Ahmed (539/1144), Tuhfetu'l-Fukahâ, I- III, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1984.
Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ahmed, (483/1090), el-Mebsût, I-XXX, thk. H. M. Meys, Dâru’l-Fikr, Beyrut 2000.
Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-Eşbâh ve'n-Nezâir fî Kavâid ve Furuu Fıkhi'ş-Şâfiiyye, Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut, 1982, ss. 542
Şaban, Zekiyyüddîn, İslâm Hukuk İlminin Esasları: Usulu’l-Fıkh, trc. İbrahim Kâfi
Dönmez, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara, 1990. ss. 400.
Şirbînî, Şemseddin el-Hatîb Muğni'l-Muhtâc ilâ Ma'rifeti Meânî Elfâzi'l-Minhâc, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1418/1997
Yavuz, Cevdet, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, I-II, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul 1989, 2. bs
ez-Zebîdî, Tâcü’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, I-XL, Dâru’l-Hidâye, Kâhire, ty.
Zerkâ, el-Fıkhü'l-İslâmî fî Sevbihi'l-Cedid: el-Medhalü'l-Fıkhiyyi'l-Âm I-II, Dâru'l-Kalem, Dımaşk, 1997
Zeydan, Abdülkerim, el-Medhal li-Dirâseti'ş-Şerîati'l-İslâmiyye, Dâr-u Ömer b. el-Hatâb, İskenderiye, ty., ss. 426
Zeylâî, Cemâlüddîn Abdullah, Nasbü'r-Raye li-Ehâdîsi'l-Hidâye., I-IV, Müessesetü’r-Reyan, Beyrut, 1418/1997
Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhü'l-İslâmî ve Edilletuhû, I-VIII, 2. bs. Dâru'l-Fikr, Dımaşk 1985.

Toplam 50 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Türkçe
Bölüm	MAKALELER
Yazarlar	Mustafa Kisbet
Yayımlanma Tarihi	4 Ağustos 2015
Gönderilme Tarihi	4 Ağustos 2015
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2015 Cilt: 1 Sayı: 2

Kaynak Göster

ISNAD	Kisbet, Mustafa. “İSLAM BORÇLAR HUKUKUNDA KABZIN AKİTLERE ETKİSİ”. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 1/2 (Ağustos 2015), 1-21.

Makale Dosyaları

Tam Metin

A Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 2017'den bu yana TR DİZİN ULAKBİM tarafından taranmaya başlamıştır. Ayrıca, Citefactor, Rootindex, DRJI index, ResearchBib, Sobiad İndex, Scientific Indexing Services, İdealonline ve Eurasian Scientific Journal Index gibi ulusal ve uluslararası indexler tarafından da taranmaktadır. İsam ve Base Bielefeld Academic Search tarafından taranmaktadır.

İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.