Öz
Muslims have built a mighty civilisation, which they have established based on faith and have sustained for centuries with their material and spiritual superior achievements. In this success, the legal principles and practices that enable societies of different religions, languages and cultures to continue their lives in peace are of great importance. Mahmud ibn Sulayman al-Kafawī, one of the scholars of the rise of the Ottoman Empire, sheds light us on this subject with his work “Katā’ib A’lam al-Akhyar min Fuqaha Madhhab an-Nu’man al-Mukhtar”, which deals with the biographies of the Hanafi Islamic Jurists. The work also provides us with an insight into the legal issues of these jurists in their time and their recommendations through fatwas that they gave about these issues. In this study, we will give examples of the fatwas given by the 12th and 13th century jurists in their time, who were classified in a different way from Abu Hanifa, the founder imam of Hanafi School, to the author’s own period. Centuries in question are the periods in which the founder views (theory) of Hanafi Islamic law were produced intensively by powerful jurists by means of works of “fatawa” and “vaqıat”, which were created with a lot of fatwas (practice). The fatwas were grouped under the titles of worship, muamalat, family law, penal law and social/human relations/etiquette. The sample fatwas given will give the opportunity to make a comparison between the present and the past regarding the outlook on the issues and recommendations.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ATAR, Fahrettin. (1995), “Fetva”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, , 12: 486-496.
- BARDAKOĞLU, Ali. (1997), “Hanefî Mezhebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
- BEDİR, Mürteza. (2014), Buhârâ Hukuk Okulu. Vakıf Hukuku Bağlamında X.-XIII. Yüzyıl Orta Asya Hanefî Hukuku Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: İSAM Yayınları.
- BURAK, Guy. (2015), The Second Formation of Islamic Law-The Hanafı School in the Early Modern Ottoman Empire. Cambridge: University Press.
- BURSALI, Mehmed Tâhir. (1972), Osmanlı Müellifleri. nşr. A. Fikri Yavuz- İsmail Özen. İstanbul: Meral Yayınevi.
- ÇEKER, Huzeyfe. (2006), “Hanefî Mezhebinde Biyografi Geleneği”. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
- EL-KEFEVÎ, Mahmut b. Süleyman. Ketâibu a’lâmi’l-ahyâr min Fukahâi mezhebi’n-Nu’mâni’l-muhtâr. Topkapı Sarayı Ktp. Emanet Hazinesi Nüshası. No. 1201.
- İBN MANZUR, Muhammed b. Mükrim. Lisanü’l-Arab Beyrut: Daru Sâdır. ts.
- KARAMAN, Hayrettin. (2017), İslam Hukuk Tarihi. İstanbul: İz Yayıncılık.
- KAYA, Eyyüp Said. (2010), “Tabakat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39: 292-294. İstanbul: TDV Yayınları.
- KAYAPINAR, Hasan; KORKMAZ, Ömer. (2017),“XVI. Yüzyıl Medreselerinde Fıkıh Eğitimi. Sahn-ı Seman ve Süleymaniye Örneği”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10/54: 1010-1020.
- KEHALE, Ömer Rıza. Mu’cemü’l-Müellifin. Dımışk: Müessestü’r-Risale, 1376/1957.
- KILIÇER, M. Esat. (1994), “Ehl-i Re’y”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 10: 520-524. İstanbul: TDV Yayınları.
- LEKNEVÎ. el-Fevâidu’l-Behiyye. nşr. Ahmet ez-Za’bi. Beyrut: Şirketu Dari’l-Erkam b. Ebi’l-Erkam, 1418/1998.
- MUSLİHİDDİN Mustafa. Zuhru’l-ârifîn fî yevmi’d-dîn. Süleymaniye ktp. Serez, no, 01649, v. 304a.
- OKUR, Kaşif Hamdi. (2014), “Kefevi’nin Ketaib’i Üzerine Bir Değerlendirme”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 12/23: 361-377.
- ÖZEL, Ahmet. (1997), “Hanefî Mezhebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.16: 21-27. İstanbul: TDV Yayınları.
- ÖZEL, Ahmet. (2002), “Kefevî, Mahmud b. Süleymân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25: 185-186. İstanbul: TDV Yayınları.
- ÖZEL, Ahmet. (2015), İmam Ebû Hanîfe ve Hanefî Mezhebi. Ankara: DİB Yayınları.
- ŞEHRISTANI, Muhammed b. Abdülkerim b. Ebûbekr Ahmed. (1404), el-Milel ve’n-Nihal. nşr. Muhammed Seyyid Geylânî. Beyrut: Daru’l-Ma’rife.
Öz
Müslümanlar, inanç temelli ortaya koydukları ve maddi manevi üstün başarılarıyla asırlar boyu devam ettirdikleri güçlü bir medeniyet inşa etmişlerdir. Bu başarıda farklı din, dil ve kültürden oluşan toplumların huzur içerisinde hayatlarını devam ettirmelerini sağlayan hukuki ilkeler ve uygulamalarının büyük önemi vardır. İşte Osmanlı’nın yükselme devri âlimlerinden Mahmut b. Süleyman el-Kefevi’nin, Hanefi İslam Hukukçularının biyografilerini konu edinen “Ketâibu A’lâmi’l-Ahyâr min Fukahâi Mezhebi’n-Nu’mâni’l-Muhtâr” isimli eseri bu konuda bize ışık tutmaktadır. Eser aynı zamanda bize, bu hukukçuların kendi dönemlerindeki hukuki meseleler ve bu meselelere verdikleri fetvalar yoluyla çözüm önerileri hakkında fikir vermektedir. Biz bu çalışmada Hanefi Mezhebinin kurucu imamı Ebu Hanife’den, müellifin kendi dönemine kadar farklı bir yöntemle sınıflandırılan hukukçulardan XII. ve XIII. asır hukukçularının kendi dönemlerindeki verdikleri fetvalardan örnekler vereceğiz. Söz konusu asırlar Hanefi İslam hukukunun kurucu görüşlerinin (teori), çokça fetvalarla (pratik) oluşturulan fetava ve vakıat eserleri vasıtasıyla güçlü hukukçular eliyle yoğun olarak üretildiği dönemdir. Fetvalar; ibadet, muamelat, aile hukuku, ceza hukuku ve sosyal/beşeri münasebetler/adab-ı muaşeret başlıklarında gruplandırılmıştır. Verilen örnek fetvalar, günümüz ile geçmiş arasında meselelere bakış ve çözüm önerileri noktasında kıyas yapma imkânı verecektir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ATAR, Fahrettin. (1995), “Fetva”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, , 12: 486-496.
- BARDAKOĞLU, Ali. (1997), “Hanefî Mezhebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
- BEDİR, Mürteza. (2014), Buhârâ Hukuk Okulu. Vakıf Hukuku Bağlamında X.-XIII. Yüzyıl Orta Asya Hanefî Hukuku Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: İSAM Yayınları.
- BURAK, Guy. (2015), The Second Formation of Islamic Law-The Hanafı School in the Early Modern Ottoman Empire. Cambridge: University Press.
- BURSALI, Mehmed Tâhir. (1972), Osmanlı Müellifleri. nşr. A. Fikri Yavuz- İsmail Özen. İstanbul: Meral Yayınevi.
- ÇEKER, Huzeyfe. (2006), “Hanefî Mezhebinde Biyografi Geleneği”. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
- EL-KEFEVÎ, Mahmut b. Süleyman. Ketâibu a’lâmi’l-ahyâr min Fukahâi mezhebi’n-Nu’mâni’l-muhtâr. Topkapı Sarayı Ktp. Emanet Hazinesi Nüshası. No. 1201.
- İBN MANZUR, Muhammed b. Mükrim. Lisanü’l-Arab Beyrut: Daru Sâdır. ts.
- KARAMAN, Hayrettin. (2017), İslam Hukuk Tarihi. İstanbul: İz Yayıncılık.
- KAYA, Eyyüp Said. (2010), “Tabakat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39: 292-294. İstanbul: TDV Yayınları.
- KAYAPINAR, Hasan; KORKMAZ, Ömer. (2017),“XVI. Yüzyıl Medreselerinde Fıkıh Eğitimi. Sahn-ı Seman ve Süleymaniye Örneği”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10/54: 1010-1020.
- KEHALE, Ömer Rıza. Mu’cemü’l-Müellifin. Dımışk: Müessestü’r-Risale, 1376/1957.
- KILIÇER, M. Esat. (1994), “Ehl-i Re’y”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 10: 520-524. İstanbul: TDV Yayınları.
- LEKNEVÎ. el-Fevâidu’l-Behiyye. nşr. Ahmet ez-Za’bi. Beyrut: Şirketu Dari’l-Erkam b. Ebi’l-Erkam, 1418/1998.
- MUSLİHİDDİN Mustafa. Zuhru’l-ârifîn fî yevmi’d-dîn. Süleymaniye ktp. Serez, no, 01649, v. 304a.
- OKUR, Kaşif Hamdi. (2014), “Kefevi’nin Ketaib’i Üzerine Bir Değerlendirme”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 12/23: 361-377.
- ÖZEL, Ahmet. (1997), “Hanefî Mezhebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.16: 21-27. İstanbul: TDV Yayınları.
- ÖZEL, Ahmet. (2002), “Kefevî, Mahmud b. Süleymân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25: 185-186. İstanbul: TDV Yayınları.
- ÖZEL, Ahmet. (2015), İmam Ebû Hanîfe ve Hanefî Mezhebi. Ankara: DİB Yayınları.
- ŞEHRISTANI, Muhammed b. Abdülkerim b. Ebûbekr Ahmed. (1404), el-Milel ve’n-Nihal. nşr. Muhammed Seyyid Geylânî. Beyrut: Daru’l-Ma’rife.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Şubat 2020 |
| Gönderilme Tarihi | 23 Aralık 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Cilt: 5 Sayı: 1 |
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.