Öz
ATA analiz yöntemi, son yıllarda geliştirilen ve geleneksel zaman serisi yöntemlerin aksine yumuşatma parametrelerini örnek boyutuna göre dinamik olarak ayarlayan, güncel bir yöntemdir. Bu çalışmada, Türkiye’de geçmiş yıllara ait (2014-2023) canlı hayvan ile hayvansal ürün ihracat ve ithalat değerleri kullanılarak gelecek 5 yıl (2024-2028) için bu değerlerin zaman serisi analizlerinden olan ATA yöntemi ile tahminlenmesi amaçlanmaktadır. Çalışma materyalini, 2014-2023 yıllarına ait Türkiye’de gerçekleşen “canlı hayvan”, “et/et ürünleri”, “süt/süt ürünleri+yumurta”, “balık ve diğer deniz ürünleri” kategorilerine ait ihracat ve ithalat değerleri ($ bazında) oluşturmuştur. Çalışma verileri Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) kayıtlarında yukarıda belirlenen kategorilere göre elde edilmiş ve yıllık 4 çeyrek halinde (1. çeyrek; Ocak, Şubat, Mart; 2. Çeyrek; Nisan, Mayıs, Haziran, 3. Çeyrek; Temmuz, Ağustos, Eylül, 4. Çeyrek; Ekim, Kasım, Aralık) sunulmuştur. Verilerin modellemesi aşamasında basit, doğruluğu yüksek ve otomatik öngörüleme yöntemi olan ATA yöntemi kullanılmıştır. Çalışma bulgularına göre, “canlı hayvan”, “et/et ürünleri”, “süt/süt ürünleri+yumurta”, “balık ve diğer deniz ürünleri” ithalat değerlerinin 2028 yılında sırasıyla toplam 1,3 milyar $, 171 milyon $, 156 milyon $, 299 milyon $ seviyesine gelebileceği, aynı ürünlerde ihracat değerlerinin ise sırasıyla 113 milyon $, 1.2 milyar $, 866 milyon $, 2 milyar $ seviyesine çıkabileceği tahmin edilmektedir. Sonuç olarak, ATA analiz yönteminin hayvancılık sektöründe dış ticaret açısından gelecek yıllar için perspektif ortaya koymada kullanılabileceği ancak devamlı olarak güncellenmesi gerektiği düşünülmektedir. Bu tür çalışmaların ülkede yer alan politika yapıcılara gelecekte dış ticaret için gerekli stratejiler geliştirmelerinde yol gösterici olabileceği kanısına varılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aktaş C (2009): Türkiye'nin ihracat ithalat ve ekonomik büyüme arasındaki nedensellik analizi. KOSBED, 18, 35-47.
- Anonim (2023): Forecasting: theory and practice. Available at https://forecasting-encyclopedia.com/theory.html#combining forecasts. (Accessed Dec 25, 2023).
- Aydın E, Aral Y, Can MF, et al (2011): Türkiye’de son 25 yılda kırmızı et fiyatlarındaki değişimler ve ithalat kararlarının etkilerinin analizi. Vet Hekim Der Derg, 82, 3-13.
- Çetin B, Yavuz I (2021): Comparison of forecast accuracy of Ata and exponential smoothing. J Appl Stat, 48, 2580-2590.
- Food and Agricultural Organization (FAO) (2023): Database. Available at https://www.fao.org/faostat/en/#data. (Accessed Dec 29, 2023).
- Güngül M, Yenilmez F (2019): Üstel düzleştirme yöntemi ile Türkiye’nin tarım sektörü dış ticaret dengesi tahmini (2018-2023). COPE, 21, 959-980.
- Hayvancılık Genel Müdürlüğü (HAYGEM) (2023): Hayvancılık verileri. Available at https://www.tarimorman.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/HAYGEM.pdf. (Accessed Dec 28, 2023).
- Kaplan K, Çiçek A (2022): Türkiye'de çiğ süt fiyatları ile süt yemi fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisinin Toda-Yamamoto testi ile belirlenmesi. ÇOMU J Agric Fac, 10, 336-345.
- Küçükoflaz M, Sariözkan S (2023): Determination of economic losses related to calf diseases and mortalities in intensive dairy cattle. Erciyes Üniv Vet Fak Derg, 20, 94-103.
- Küçükoflaz M, Akçay A, Çelik E, et al (2019): Türkiye’de kırmızı et ve süt fiyatlarının Box-Jenkins modeller ile geleceğe yönelik kestirimleri. Vet Hekim Der Derg, 90, 122-131.
- Our World in Data (2022): Consumption. Available at https://ourworldindata.org/. (Accessed Dec 30, 2023).
- Öztürk S, İbik T (2023): Balıkçılık sektörünün ülke ekonomisine ekonomik etkileri: Türkiye’de balıkçılık sektörünün sorunları ve Moritanya’ya balıkçı göçlerinin değerlendirilmesi. Econharran, 7, 48-61.
- Saçlı Y (2020): Türkiye’de sığır eti üretici fiyatı oluşumunda etkili olan faktörler. TURJAF, 8, 759-767.
- Taşkın T, Engindeniz S, Gbadamonsi AA, et al (2020): Gençlerin kırmızı et tüketim tercihlerinin analizi. Ege Üniv Ziraat Fak Derg, 57, 63-72.
- Taylan AS, Yapar G, Selamlar HT (2021): Automatic time series forecasting with Ata method in R: Ata forecasting Package. R J Journal, 13.
- Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) (2020). Hayvancılık sektör raporu. Available at https://www.tigem.gov.tr/DosyaGaleriData/View/a374cc25-acc1-44e8-a546-63b4c8bce146. (Accessed Dec 21, 2023).
- Teke B (2014). Sığırlarda nakil firesi ve etkili faktörler. Erciyes Üniv Vet Fak Derg, 11, 63-67.
- Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2023): Dış ticaret istatistikleri. Available at https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Ocak-2024-53534. (Accessed Jan 20, 2024).
- Yağmur C, Güneş E (2010): Dengeli beslenme açısından Türkiye’de gıda üretimi ve tüketiminin irdelenmesi. VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, 22 - 24 Eylül 2010, Türkiye-Ankara.
- Yapar G, Selamlar HT, Capar S, et al (2019): ATA method. Hacet J Math Stat, 1-7.
- Yılmaz Ö, Albayrak M (2023): Türkiye'de dış ticaretin ekonomik büyüme üzerindeki etkisinin ampirik analizi. UİİİD, 38, 89-108.
Öz
Unlike traditional time-series methods, the ATA analysis method developed in recent years dynamically adjusts the smoothing parameters according to the sample size. In this study, it was aimed to estimate the export and import values of live animal and livestock products for the next five years (2024-2028) using the ATA method, which is one of the time series analyses, by using the previous years’ (2014-2023) values of Türkiye. The study material consisted of export and import values (in dollars) of the "live animals,” "meat/meat products", "milk/milk products+eggs" and "fish and other seafood" categories in Türkiye between 2014 and 2023. The study data were obtained from the records of the Turkish Statistical Institute according to the aforementioned categories in four annual quarters (1st quarter: January, February, March, 2nd quarter: April, May, June, 3rd quarter: July, August, and September, 4th quarter: October, November, December) are presented. ATA method, which is a simple, highly accurate, and automatic forecasting method, was used for data modeling. According to the study findings, it was estimated that the import values of "live animals", "meat/meat products", "milk/milk products+eggs" and "fish and other seafood" may be a total of $1.3 billion, $171 million, $156 million and $299 million, respectively, whereas the export value of the same products may reach $113 million, $1.2 billion, $866 million and $2 billion, respectively in 2028. In conclusion, the ATA analysis method can be used to reveal a perspective in the coming years in terms of foreign trade in the livestock sector, but it should be updated constantly. It has been concluded that such studies can guide policymakers in the country in developing necessary strategies in foreign trade for the future.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aktaş C (2009): Türkiye'nin ihracat ithalat ve ekonomik büyüme arasındaki nedensellik analizi. KOSBED, 18, 35-47.
- Anonim (2023): Forecasting: theory and practice. Available at https://forecasting-encyclopedia.com/theory.html#combining forecasts. (Accessed Dec 25, 2023).
- Aydın E, Aral Y, Can MF, et al (2011): Türkiye’de son 25 yılda kırmızı et fiyatlarındaki değişimler ve ithalat kararlarının etkilerinin analizi. Vet Hekim Der Derg, 82, 3-13.
- Çetin B, Yavuz I (2021): Comparison of forecast accuracy of Ata and exponential smoothing. J Appl Stat, 48, 2580-2590.
- Food and Agricultural Organization (FAO) (2023): Database. Available at https://www.fao.org/faostat/en/#data. (Accessed Dec 29, 2023).
- Güngül M, Yenilmez F (2019): Üstel düzleştirme yöntemi ile Türkiye’nin tarım sektörü dış ticaret dengesi tahmini (2018-2023). COPE, 21, 959-980.
- Hayvancılık Genel Müdürlüğü (HAYGEM) (2023): Hayvancılık verileri. Available at https://www.tarimorman.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/HAYGEM.pdf. (Accessed Dec 28, 2023).
- Kaplan K, Çiçek A (2022): Türkiye'de çiğ süt fiyatları ile süt yemi fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisinin Toda-Yamamoto testi ile belirlenmesi. ÇOMU J Agric Fac, 10, 336-345.
- Küçükoflaz M, Sariözkan S (2023): Determination of economic losses related to calf diseases and mortalities in intensive dairy cattle. Erciyes Üniv Vet Fak Derg, 20, 94-103.
- Küçükoflaz M, Akçay A, Çelik E, et al (2019): Türkiye’de kırmızı et ve süt fiyatlarının Box-Jenkins modeller ile geleceğe yönelik kestirimleri. Vet Hekim Der Derg, 90, 122-131.
- Our World in Data (2022): Consumption. Available at https://ourworldindata.org/. (Accessed Dec 30, 2023).
- Öztürk S, İbik T (2023): Balıkçılık sektörünün ülke ekonomisine ekonomik etkileri: Türkiye’de balıkçılık sektörünün sorunları ve Moritanya’ya balıkçı göçlerinin değerlendirilmesi. Econharran, 7, 48-61.
- Saçlı Y (2020): Türkiye’de sığır eti üretici fiyatı oluşumunda etkili olan faktörler. TURJAF, 8, 759-767.
- Taşkın T, Engindeniz S, Gbadamonsi AA, et al (2020): Gençlerin kırmızı et tüketim tercihlerinin analizi. Ege Üniv Ziraat Fak Derg, 57, 63-72.
- Taylan AS, Yapar G, Selamlar HT (2021): Automatic time series forecasting with Ata method in R: Ata forecasting Package. R J Journal, 13.
- Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) (2020). Hayvancılık sektör raporu. Available at https://www.tigem.gov.tr/DosyaGaleriData/View/a374cc25-acc1-44e8-a546-63b4c8bce146. (Accessed Dec 21, 2023).
- Teke B (2014). Sığırlarda nakil firesi ve etkili faktörler. Erciyes Üniv Vet Fak Derg, 11, 63-67.
- Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2023): Dış ticaret istatistikleri. Available at https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Ocak-2024-53534. (Accessed Jan 20, 2024).
- Yağmur C, Güneş E (2010): Dengeli beslenme açısından Türkiye’de gıda üretimi ve tüketiminin irdelenmesi. VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, 22 - 24 Eylül 2010, Türkiye-Ankara.
- Yapar G, Selamlar HT, Capar S, et al (2019): ATA method. Hacet J Math Stat, 1-7.
- Yılmaz Ö, Albayrak M (2023): Türkiye'de dış ticaretin ekonomik büyüme üzerindeki etkisinin ampirik analizi. UİİİD, 38, 89-108.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | İngilizce |
|---|---|
| Konular | Hayvan Sağlığı Ekonomisi ve İşletmeciliği |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 13 Aralık 2024 |
| Yayımlanma Tarihi | |
| Gönderilme Tarihi | 4 Haziran 2024 |
| Kabul Tarihi | 6 Kasım 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024Accepted Papers |