Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi

Öz

Bu çalışmada arsenik ve kurşunun tavuk embriyolarında ayrı ayrı ve
birlikte kullanılmasının etkileri incelenmiştir.
Iki günlük Ross-PM 3 ırkı embriyolara arsenik 1.44-14.4 'g As/yumurta,
kurşun 4-40 'g Pb/yumurta ve arsenik + kurşun 1.44-14.4 'g As + 4-40 'g Pb/
yumurta arasında değişen dozlarda uygulandı. Arsenik trioksit ve kurşun arsenatın fizyolojik tuzlu sudaki uygulama çözeltileri hazırlandı ve 0.1 ml miktardaki çözelti hava kesesine injekte edildi; kontrol grubundaki yumurtalara da 0.1
ml miktarda fizyolojik tuzlu su uygulandı. Yumurtalar %65 nisbi rutubet ve 38.5
°C'ye ayarlı kuluçka makinasına konuldu. Kuluçkanın lTnci gününde y"umurtalar alındı ve canlı embriyolar metal çeşidine göre öldürücü doz 50 (OD5oJ ve önemli şekil bozuklukları bakımlarından incelendi. Ortalama ÖD50'nin arsenik
için 3.5 ' g As/yumurta, kurşun için J J.4 ' g Pb/yumurta ve arsenik+kurşun için
2.5 ..g As+6.28 .. g Pb/yumu.r:ta olduğu hesaplandı. Arsenik ve kurşunun birlikte
kullanılması durumunda OD50 bakımından aralarında sinerjistik bir etkileşmenin bulunduğu anlaşıldı. Tavuk embriyolarında başlıca embriyo
ağırlığının azalması ve boy kısalması, iç organların ters dönmesi, bacak, ayak
ve parmakların gelişememesi, vücut yüzeyi ve iç organlarda kanama alanlarının
bulunması, boynun kısalması, ayak ve parmakların normalden kısa olması ve
karın duvarının kapanmaması neticesi iç organların dışarı çıkması, başta karaciğer ve mide olmak üzere iç organların küçük olması gibi şekil bozuklukların
bulunduğu belirlendi. Ayrıca, embriyoların bir çoğunda birden fazla şekil bozukluğu ile karşılaşıldı. Kurşun uygulanan embriyolardaki şekil bozuklukları
sıklığının arsenik veya arsenik+kurşun uygulanan gruplardakilerden daha
yüksek olduğu belirlendi. Keza, karaciğer hücrelerinin histolojik incelemesi
sonucunda, her üç gruptaki tavuk embriyolarında da karaciğer epitel
hücre/erinde, dejenerasyon yanında, sinusoidlerde genişleme ve kanamalar
görüldü.
Çalışmadan elde edilen bulgular arsenik ve kurşunun tavuk embriyoları
için son .4erece zehirli ve teratojenik olduğunu ve bu iki metal arasında,
özellikle OD50 yönünden olmak üzere, sinerjistik etkileşme bulunduğunu ortaya
koymuştur..