Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi

Öz

Genel olarak hayvanların yaşam kalitesini artırmayı hedefleyen hayvan gönenci bilimi, deney hayvanları özelinde yaşam şartlarını iyileştirmek için konuyu etik bir yaklaşımla ele alarak toplumun ve bilim dünyasının dikkatini bu konu üzerine çekmektedir. Türkiye’nin Avrupa Birliği adaylığı sürecinde mevzuat çerçevesinde konunun değerlendirilmesi, bu bilim alanının gelecekteki durumunu gönenç kriterleri ve etik değerler bağlamında anlamak için oldukça önemlidir. Çalışmada, AB ve Türkiye’de deney hayvanları gönenci ile ilgili belirlenen mevzuat karşılaştırmalı olarak değerlendirildi. AB’de deney hayvanlarının korunmasına yönelik olarak ilk kapsamlı yasal düzenleme 1986 yılında yürürlüğe giren 86/609/EEC sayılı “Deney ve Diğer Bilimsel Amaçlı Kullanılan Hayvanların Korunmasına İlişkin Konsey Direktif”tir. Daha sonra bu Konsey Direktifinde değişiklikler yapan 2003/65/EC sayılı Direktif 2003 yılında yürürlüğe girdi. Hayvan gönenci bilim alanında yeni bilimsel bilgilerin ortaya çıkması, toplumların bu konuda duyarlılıklarının artması ve benzeri faktörlerin etkisiyle AB’de daha kapsamlı yasal bir düzenleme ihtiyacı doğdu ve 2010 yılında yürürlüğe giren 2010/63/EU sayılı “Bilimsel Amaçlı Kullanılan Hayvanların Korunmasına İlişkin Konsey Direktifi” ile konunun yasal bağlamda daha kapsamlı bir hale getirildiği belirlendi. Türkiye’de deney hayvanlarıyla ilgili ilk yasal düzenleme 2004 yılında “Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Deney Hayvanlarının Korunması, Deney Hayvanlarının Üretim Yerleri ile Deney Yapacak Olan Laboratuarların Kuruluş, Çalışma, Denetleme, Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik” ile, ikincisi ise 2006 yılında yürürlüğe giren “Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma, Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik” ile yapıldı. Son olarak 2011 yılında yürürlüğe giren “Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar için Kullanılan Hayvanların Refah ve Korunmasına Dair Yönetmelik” ile konunun gönenç boyutunun AB düzenlemelerine paralel olarak kapsamlı bir şekilde ele alındığı tespit edildi. AB ve Türkiye’de konuyla ilgili mevzuat çalışmaları etik ve gönenç çerçevesinde bir bütün olarak değerlendirildiğinde Türkiye’deki yasal düzenlemelerin, özellikle de 2011 yılında yürürlüğe giren yönetmeliğin, deney hayvanları gönenci konusunu mevzuat çerçevesinde AB ile uyumlu hale getirdiği söylenebilir.